حمل‌ونقل عمومی پاک و برقی یکی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با آلودگی هوا و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در شهرهای بزرگ ایران است. طرح جدید شورای اقتصاد برای الزام ایجاد ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی در جایگاه‌های سوخت، گام مهمی در جهت تحقق این هدف است.
شورای اقتصاد، مصوبه‌ای داده با موضوع "طرح حمل‌ونقل درون شهری عمومی و پاک"، که بر اساس آن، از ابتدای سال ۱۴۰۴، صدور و تمدید مجوز فعالیت جایگاه‌های سوخت شهری و بین شهری منوط به اختصاص فضای مورد نیاز برای احداث حداقل یک ایستگاه شارژ تک‌نازل برای خودروهای برقی شده است.
همچنین شرکت ملی پخش فرآوردهای نفتی ایران موظف شده که نسبت به صدور کارت سوخت تاکسی‌های این طرح با سهمیه مدنظر اقدام و پیش‌بینی‌های لازم را در سامانه کارت هوشمند سوخت انجام دهد.
در پی این موضوع، سخنگوی صنف جایگاه‌داران کشور، ضمن اینکه مصوبه شورای اقتصاد در خصوص الزام پمپ بنزین‌ها به ایجاد ایستگاه شارژ خودروهای برقی را با نگرش مثبت دیده اما معتقد است که این شورا، شتاب زده عمل کرده و اجرای این مصوبه، باید متناسب با توجیه‌پذیری، تعداد خودروهای برقی و توجه به ابعاد عملیاتی باشد و قطعاً اجرای آن زمانبر خواهد بود.
این مقام مسئول معتقد است که بهتر بود شورای اقتصاد پیش از تصویب این موضوع، با بخش خصوصی و بخش‌های دولتی مرتبط مشورت لازم را انجام می‌داد و سپس متن مصوبه نگارش می‌شد؛ منوط کردن مجوز، فعالیت یا عدم فعالیت پمپ بنزین‌های فعال یا جدید الاحداث به ایجاد ایستگاه شارژ برقی منطقی نیست؛ البته احتمالا نگارنده چنین قصدی هم نداشته و صرفاً متن مصوبه با ابهام نوشته شده است.
بر اساس ابلاغ مصوبه مذکور و اظهارنظر سخنگوی صنف جایگاه‌داران کشور، قصد داریم در این گزارش، به بررسی حضور و تردد خودروهای برقی در کشور بپردازیم؛ بر این اساس این نکته را در نظر داریم که غالبِ خودروهای برقی در حال تردد در کشور، تاکسی‌ها هستند؛ بنابراین لزوم گسترش و تعبیه ایستگاه‌های شارژ برقی، بسیار حائز اهمیت است.
در ادامه، ضمن اینکه به استناد آمار موجود، بررسی وضعیت فعلی خودروهای برقی، تاکسی‌های برقی، خواهیم پرداخت، آخرین وضعیت ایستگاه‌های شارژ برقی را مورد بررسی قرار خواهیم داد و مهم‌تر از همه، نیازهای زیرساختی برای گسترش حمل‌ونقل برقی در کشور بپرداریم.
از تاکسی‌های برقی تا ایستگاه‌های شارژ
در حال حاضر، تعداد خودروهای برقی موجود در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای پیشرفته، تعداد محدودی است. طبق آمارهای منتشر شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و سایر منابع معتبر، تاکنون حدود ۵۰۰۰ خودرو برقی در خیابان‌های کشور در حال تردد هستند. این خودروها بیشتر شامل مدل‌های وارداتی از برندهای مختلف هستند که به دلیل عدم وجود حمایت‌های کافی، نتوانسته‌اند به طور گسترده وارد بازار شوند. همچنین، تعداد کمی از این خودروها به صورت تجاری و در قالب ناوگان حمل‌ونقل عمومی، به ویژه در شهر تهران، استفاده می‌شوند.
طبق آخرین آمار واردات خودروهای برقی نیز، تاکنون ۱۰ هزار خودروی برقی وارد کشور شده است.
رشد خودروهای برقی در ایران به دلیل مشکلاتی همچون هزینه بالای خرید، نبود زیرساخت‌های کافی برای شارژ و عدم حمایت‌های مالی مناسب از سوی دولت، بسیار کند پیش رفته است. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، خودروهای برقی با سرعت بیشتری به بازار وارد شده و دولت‌ها با ارائه تسهیلات مالی و معافیت‌های مالیاتی، در روند توسعه این خودروها تسریع کرده است.
یکی از اولین گام‌ها در جهت استفاده از خودروهای برقی، وارد کردن این خودروها به ناوگان حمل‌ونقل عمومی به ویژه تاکسی‌ها بوده است. در کشور، طرح استفاده از تاکسی‌های برقی با اولویت تهران آغاز شد. طبق گزارش‌های موجود، تعداد تاکسی‌های برقی وارد شده به ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کشور، کمتر از ۱۰۰۰ دستگاه است. این تاکسی‌ها بیشتر در قالب پروژه‌های آزمایشی در حال فعالیت هستند و نقش مهمی در گسترش فرهنگ استفاده از خودروهای برقی دارند. البته در تهران، بخش فرودگاهی کشور و برخی از خطوط ترددی سطح شهر، تاکسی‌های برقی مورداستفاده قرار گرفته‌اند.
با این حال، تاکسی‌های برقی به دلیل مشکلاتی نظیر محدودیت‌های زیرساختی (عدم وجود ایستگاه‌های شارژ کافی)، هزینه‌های بالای نگهداری و عدم حمایت‌های لازم از سوی دولت، با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند. کارشناسان بر این باورند که توسعه این بخش نیازمند ایجاد سیاست‌های حمایتی موثر و تسهیل فرآیندهای مالی برای رانندگان تاکسی‌های برقی است.
وضعیت جایگاه‌های شارژ خودروهای برقی در کشور
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در مسیر توسعه حمل‌ونقل برقی در ایران، کمبود ایستگاه‌های شارژ برای خودروهای برقی است.
طبق آمار منتشرشده از سوی وزارت نفت و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، تعداد جایگاه‌های شارژ خودروهای برقی در کشور نسبتاً محدود است. تا ابتدای سال گذشته (۱۴۰۳)، حدود ۱۰۰ ایستگاه شارژ برای خودروهای برقی در سراسر کشور ایجاد شده که بیشتر آن‌ها در کلان‌شهرها قرار داشت. در حال حاضر، تعداد جایگاه‌های شارژ خودروهای برقی در ایران کمتر از ۱۵۰ ایستگاه است که عمدتاً در شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان، شیراز و تبریز متمرکز شده‌اند؛ این تعداد ایستگاه برای پشتیبانی از خودروهای برقی موجود بسیار محدود است و به همین دلیل بسیاری از مالکان خودروهای برقی با مشکل عدم دسترسی به ایستگاه‌های شارژ روبه‌رو هستند.
گفتنی است بر اساس آمار منتشر شده توسط شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، پیش‌بینی شده که تا پایان سال ۱۴۰۴، این تعداد به بیش از ۵۰۰ ایستگاه برسد. این امر در صورت تحقق، می‌تواند گام بزرگی در راستای تسهیل استفاده از خودروهای برقی در کشور باشد، اما همچنان نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان در این بخش احساس می‌شود. به نظر می‌رسد که نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در این زمینه و ایجاد ایستگاه‌های شارژ بیشتر در سطح کشور (به ویژه در مناطق خارج از کلان‌شهرها) یک ضرورت به حساب می آید.
زیرساخت‌های مورد نیاز برای گسترش حمل‌ونقل برقی کدامند؟
برای تحقق چشم‌انداز استفاده گسترده از خودروهای برقی، باید زیرساخت‌های متعددی فراهم شود.
عباس علی‌آبادی زمانی که سکانداری وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت سیزدهم را بر عهده داشت، بر موضوع گسترش استفاده از خودروهای برقی و ضرورت جایگزینی آن با خودروهای بنزینی به سبب مسائل زیست محیطی، آلودگی هوا و کنترل مصرف سوخت کشور، تاکید داشت.
وی ضمن تاکید بر اهمیت استفاده از خودروهای برقی در ایران، بر لزوم ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای توسعه این نوع حمل‌ونقل تاکید داشت و معتقد بود که خودروهای برقی به عنوان راه‌حلی برای کاهش آلودگی هوا و وابستگی به سوخت‌های فسیلی در ایران مطرح هستند؛ اما برای تحقق این هدف، نیاز به زیرساخت‌های گسترده‌ای وجود دارد. ایجاد ایستگاه‌های شارژ در تمامی نقاط کشور، تقویت شبکه برق و سرمایه‌گذاری در این زمینه، از جمله اقدامات ضروری است.
وزیر وقت صمت همچنین معتقد بود که "دولت باید با تدوین برنامه‌های جامع، ضمن تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در این بخش، امکان دسترسی آسان‌تر به خودروهای برقی را برای مردم فراهم کند."
در تشریح برخی از این زیرساخت‌های لازم می‌توان گفت:
- توسعه شبکه برق پایدار: برای شارژ خودروهای برقی، نیاز به یک شبکه برق قابل اطمینان و پایدار است. در حال حاضر، شبکه برق ایران با چالش‌های زیادی روبه‌رو است و نیاز به بهبود و تقویت این شبکه وجود دارد تا بتواند از پس تأمین انرژی مورد نیاز خودروهای برقی برآید.
- توسعه ایستگاه‌های شارژ: در حال حاضر، ایستگاه‌های شارژ در نقاط مختلف کشور پراکنده‌اند و این پراکندگی موجب بروز مشکلاتی برای مالکان خودروهای برقی شده است؛ فلذا دولت باید برنامه‌ریزی دقیقی برای ایجاد ایستگاه‌های شارژ در مکان‌های استراتژیک (همچون کنار بزرگراه‌ها، پارکینگ‌های عمومی، مراکز خرید و هتل‌ها و...) انجام دهد.
- سیاست‌های حمایتی و مالی: برای جذب سرمایه‌گذاران و تشویق به توسعه زیرساخت‌های خودروهای برقی، نیاز به سیاست‌های مالی مناسب و مشوق‌های اقتصادی وجود دارد. معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات ویژه برای خرید خودروهای برقی و کاهش تعرفه‌های گمرکی از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به تسریع این روند کمک کنند.
بصورت کلی می‌توان گفت که حمل‌ونقل برقی می‌تواند به عنوان یک راهکار پایدار در جهت کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت‌های فسیلی در ایران عمل کند؛ اما در حقیقت برای تحقق این هدف، نیاز به تدوین یک استراتژی جامع و هماهنگ از سوی دولت و بخش خصوصی محسوس است. با توجه به چالش‌هایی که در زمینه زیرساخت‌ها، ایستگاه‌های شارژ و هزینه‌های بالا وجود دارد، ضروری است که اقدامات اساسی در این حوزه انجام شود تا بتوان به سرعت به سوی یک آینده پاک‌تر و سبزتر حرکت کرد. حال با توجه به طرح جدید شورای اقتصاد برای الزام به ایجاد ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی باید دید یکی از مشکلات دارندگان این خودروها به دلیل کمبود ایستگاه‌های شارژ به این زودی‌ها رفع خواهد شد؟/ایسنا