انجمن خودروسازان ایران، بعد از وقوع انفجار در بندرعباس، در نامه‌ای به مدیرکل بانک‌مرکزی این رخداد را «شوک جدیدی» به صنعت‌خودرو توصیف کرده است. نامه‌ای که در پی این واقعه، درخواست صدور مجوز خرید بدون انتقال ارز برای واردات قطعات و مواد اولیه تولید را مطرح کرده است.
در سال‌های پس از بازگشت تحریم‌ها، سیاستگزاران با معمایی روبه‌رو بوده‌اند؛ این پرسش که چگونه می‌توان با منابع ارزی محدود، هم بازار خودرو را سامان داد و هم ثبات بازار ارز را حفظ کرد؟
راهکار انتخاب‌شده، ترکیبی متناقض از سیاست‌های ارزی انقباضی و سیاست‌های حمایتی از تولید داخل بود. از یک سو، واردات خودرو ممنوع شد و بازار در اختیار خودروسازان داخلی قرار گرفت و از سوی دیگر، تخصیص ارز برای واردات قطعات و مواداولیه با محدودیت‌های جدی مواجه شد. این سیاست، تعادلی شکننده در صنعت‌خودرو ایجاد کرد؛ تعادلی که به‌شدت تحت‌تاثیر انفجار بندر شهید رجایی قرار گرفت.
خودروسازی ایران وابسته به قطعات و مواد اولیه وارداتی است و هر نوع اختلال در تامین ارز، ثبت‌سفارش یا ترخیص گمرک، قطعه‌سازی و به‌تبع آن خودروسازی را با چالش مواجه می‌سازد. بندر شهید رجایی به‌عنوان مهم‌ترین دروازه ورود کالا به‌کشور، نقشی حیاتی در زنجیره‌تامین قطعات و مواد اولیه صنعت‌خودرو داشت. با انفجار در این بندر، شوکی جدید به صنعت‌خودرو وارد شد؛ صنعتی که پیش از این نیز با مشکل عدم‌تخصیص ارز و همچنین عدم‌قیمت‌گذاری جدید دست‌وپنجه نرم می‌کرد.
انجمن خودروسازان ایران در نامه‌ای به محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک‌مرکزی با انتقاد از تداوم سیاست سخت‌گیرانه این نهاد در زمینه انتقال ارز، اعلام کرده است که ادامه این رویکرد دیگر توجیه اقتصادی ندارد.
در بخشی از این نامه آمده است: «بانک‌مرکزی پیش‌تر برای جلوگیری از رشد نرخ ارز در بازار با خریدهای بدون انتقال ارز مخالفت می‌کرد؛ این درحالی است که اکنون، با آغاز مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، نرخ ارز در بازار مسیر نزولی در پیش گرفته است. از سوی دیگر، افزایش پیشین نرخ ارز پیش از آغاز مذاکرات، آثار تورمی خود را در اقتصاد بر جای گذاشته و حالا که دلار ارزان‌تر شده، قیمت کالاها در بازار کاهش نیافته است.»
درواقع موضوع انتقال ارز تنها یکی از سیاست‌های سخت‌گیرانه ارزی در حوزه خودرو است. چالش ارزی از سال ۹۷ تاکنون شاید مهم‌ترین رقیب قیمت‌گذاری دستوری در کسب عنوان مهم‌ترین مشکل صنعت و بازار خودرو کشور بوده است. برای مثال واردات خودرو از ابتدای دور ثانویه تحریم‌ها به‌دلیل مشکلات ارزی متوقف شده و واردات قطعه و حتی مواداولیه تولید قطعه نیز با مشکلات زیاد قانونی همراه بوده است؛ تا جایی که پیش از انفجار بندرعباس، دبیر انجمن قطعه‌سازان کشور اعلام کرد به‌دلیل مشکلات ارزی و سامانه‌ای مواداولیه، تولید قطعه تقریبا ناممکن است و امکان تامین آن نیز به‌دلیل مشکلات قانونی فعلا وجود ندارد و فعالیت در خطوط تولید قطعه‌سازان تا حدی متوقف شده است. بنابراین حتی پیش از این «شوک جدید» نیز زنجیره‌تامین خودرو با مشکلات جدی ارزی مواجه بوده است. با وجود این تاکنون تعادل بین سیاست‌های انضباط ارزی و صنعت خودرو به‌صورت کج‌دار و مریز ادامه داشته؛ اما حالا یک شوک برون‌زا این تعادل را زیر سوال برده و سیاستگزاران را در موقعیتی قرار داد که باید میان حفظ انضباط ارزی و جلوگیری از توقف تولید در صنعت‌خودرو، یکی را انتخاب کنند.
انجمن خودروسازان در نامه خود راهکار مشخصی برای برون‌رفت از این بحران ارائه می‌کند: «پیشنهاد می‌شود بانک‌مرکزی با صدور مجوز خرید بدون انتقال ارز برای واردات قطعات و مواداولیه تولید موافقت کنند تا به این صورت ضمن جبران عدم‌تخصیص ارز دوماهه از سوی وزارت صمت و جبران شوک آتش‌سوزی بندر شهید رجایی، شرکت‌ها بتوانند با واردات فوری اقلام ضروری خود جهت ادامه تولید، اقدام کنند.»
رشد محسوس قیمت در بازار خودرو
خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای ۸ تا ۵۱ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که شاهین اتومات (۱۴۰۴) با ۵۱ میلیون‌تومان افزایش ۹۷۴ میلیون‌تومان، ری‌را (۱۴۰۴) با ۴۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۶۲۵ میلیون‌تومان، دنا اتومات آپشنال (۱۴۰۴) با ۳۴ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۸۷ میلیون‌تومان، سورن پلاس دوگانه (۱۴۰۴) با ۳۲ میلیون‌تومان افزایش ۸۹۰ میلیون‌تومان، تارا ۶ دنده V۱ پلاس (۱۴۰۴) با ۲۷ میلیون‌تومان افزایش ۹۱۹ میلیون‌تومان و کوییک GXL (۸۵ گانه) (۱۴۰۴) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش ۵۰۸ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.
همچنین در میان خودروهای مونتاژی نیز شاهد رشد بهای ۱۰ تا ۵۵ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که لاماری ایما (۱۴۰۴) با ۵۵ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیارد و ۱۸۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی X۵ (۱۴۰۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیاردتومان، کی‌ام‌سی J۷ (۱۴۰۴) با ۴۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۹۳۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۷ پرو پریمیوم (۱۴۰۳) با ۳۰ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیارد و ۳۲۰ میلیون‌تومان، تیگارد X۳۵ پلاس (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۶۷۰ میلیون‌تومان و هایما ۷X (۱۴۰۳) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش ۲ میلیاردتومان ارزش‌گذاری شدند.
همچنین در گروه خودروهای وارداتی شاهد رشد بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که قیمت سراتو ۲۰۰۰ سی‌سی اتوماتیک GT لاین (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون‌تومان، تویوتا کرولا کراس هیبرید ۲۰۰۰ سی‌سی (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون‌تومان، نیسان قشقایی تک‌دیفرانسیل (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌تومان، فولکس تی‌راک ۱۵۰۰ سی‌سی توربو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۴ میلیارد و ۷۰۰ میلیون‌تومان و فولکس‌واگن ID۴ (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۳ میلیارد و ۹۵۰ میلیون‌تومان رسید/دنیای خودرو